Voeding

Vitamine D

Vitamine D kan via voedsel worden ingenomen, maar kan ook van april tot oktober (voor de in Nederland verblijvende personen) gevormd worden in onze huid onder invloed van zonlicht (ultraviolette straling).

De hoeveelheid vitamine D, die in de huid wordt gevormd, is niet alleen afhankelijk van de blootstelling aan zonlicht, maar ook van de huidskleur:- in een donkere huid wordt minder vitamine D geproduceerd dan in een lichte huid-. Overigens is de vitamine D-productie in de huid bij ouderen ook minder dan bij jongeren.

Vitamine D is samen met calcium van belang voor het skelet en de spieren. Een ernstig vitamine D-gebrek gaat gepaard met hypocalciemie en kan zich uiten in botpijnen, spierzwakte, waardoor een waggelend looppatroon en spierkrampen kunnen ontstaan. Ook kunnen fracturen ontstaan. Een zeer hoge inname van vitamine D gedurende lange tijd kan leiden tot hypercalciemie en hypercalciurie, waardoor nierstenen, nefrocalcinose en ook vaatverkalkingen kunnen ontstaan. Het niveau van veilige inname is door de EU bepaald op 2000 IE per dag. Intoxicatie is niet bekend bij doseringen onder 4000 IE per dag.

De vitamine D-status wordt bepaald aan de hand van de serum 25-hydroxyvitamine D-spiegel. De streefwaarde voor serum 25(OH)D is voor volwassenen minimaal 30 nmol/l en voor vrouwen vanaf 50 jaar en mannen vanaf 70 jaar minimaal 50 nmol/l (CBO 2011). Patiënten van 50 jaar en ouder, die na een fractuur worden onderzocht op osteoporose, hebben opvallend vaak een vitamine D-tekort (25-hydroxyvitamine D < 50 nmol/l). Een vitamine D-supplement past in het lifestyle-advies.

Calcium
Voor het effect van calciumsuppletie op het optreden van fracturen zijn tegenstrijdige bevindingen uit twee recente, degelijk uitgevoerde, meta-analyses gerapporteerd.

Tang et al. onderzochten in een grote meta-analyse het effect van calcium alleen of in combinatie met vitamine D op alle mogelijke fracturen. Er werd een reductie in fracturen gevonden van calciumsuppletie.Mensen met een lage vitamine D-concentratie (25(OH)D3 <25 nmol/l) leken met calcium en vitamine D-suppletie een grotere risicoreductie te hebben. Dit effect verdween overigens bij een afkappunt voor serum 25(OH)D van 50 nmol/l. Het effect was wel significant groter bij geïnstitutionaliseerde personen. Het effect was ook groter bij mensen met een lage calciuminname (<700 mg/dag). Het effect was ook groter bij calciumdoseringen van 1200 mg of meer (Tang 2007).

Dit pleit voor de combinatie van calcium en vitamine D bij lage calciuminname met de voeding en insufficiënte of deficiënte vitamine D-status (serum 25(OH)D<50 nmol/l).Het effect van vitamine D en calcium op het voorkomen van fracturen is beperkt, maar wordt praktisch zonder bijwerkingen verkregen.

Bovendien zijn er aanvullende argumenten om vitamine D en calcium aan te bevelen:

bij alle trials naar het effect van medicamenteuze interventies kregen zowel de interventie- als de placebogroep ook suppletie van vitamine D en calcium;
er zijn geen toxische effecten waargenomen bij de aanbevolen doseringen.
De meeste RCTs zijn gedaan met doseringen van 400 of 800 E vitamine D. Echter, omdat een subgroepannalyse uit de meta-analyse van Tang een sterker effect liet zien bij doseringen’≥ 400 E, geven we de voorkeur aan suppletie met 800IE vitamine D.
Voor calcium geldt een zelfde redenering ten faveure van 1000-1200 mg calcium. Wat betreft calciumsuppletie, als vuistregel geldt dat 4 zuivelproducten per dag voldoende zijn, dat wil zeggen dagelijkse inname via voeding 1000-1200 mg calcium moet bevatten, anders is calciumsuppletie nodig: in de praktijk blijkt meestal 500 mg per dag voldoende. Dit eventueel in combinatie preparaat met vitamine D (CBO 2011).