Advies Bianca Buurman over zeggenschap: 'niets over ons, zonder ons'

De verbetering van de arbeidsvoorwaarden van verpleegkundigen en verzorgenden is de eerste noodzakelijke stap om hun zeggenschap te verbeteren. De werkdruk moet verlaagd én de personeelstekorten verkleind, om zo tijd en ruimte vrij te maken voor professionele ontwikkeling en zeggenschap. Dit stelt Bianca Buurman, de Chief Nursing Officer van het ministerie van VWS, in haar advies “Niets over ons, zonder ons”. Volgens Buurman hebben alle inspanningen om de zeggenschap, maar ook het loopbaanperspectief en de waardering voor verpleegkundigen en verzorgenden te verbeteren, in de 30 jaar na de ‘witte woede’ nog te weinig opgeleverd. Buurman: “Zelfs tijdens de covid-piek, toen verpleegkundigen en verzorgenden ons door de crisis loodsten, was er geen plek aan tafel in het Outbreak Management Team voor de grootste beroepsgroep in de zorg.”

Tijd en ruimte, dat hebben verpleegkundigen en verzorgenden volgens Buurman nodig om aan hun ontwikkeling te werken en inspraak in hun organisaties uit te kunnen oefenen. Daar ontbreekt het aan vanwege de personeelstekorten. Daarom moeten die als eerste worden aangepakt, onder andere door de arbeidsvoorwaarden te verbeteren. Buurman: “Als mensen de zorg vaarwel zeggen, is het juist vanwege een gebrek aan waardering, aan ontwikkelmogelijkheden en uitdaging, en vanwege te weinig zeggenschap. We zitten nu in een vicieuze cirkel en daar moeten we uit. Het ontbreekt nu nog aan een effectieve aanpak van de personeelstekorten. Daar moet je juist beginnen. Alle ballen moeten op behoud.”

Begin bij aanpak personeelstekorten

De knop moet om, zegt Buurman: “Er moet geïnvesteerd worden in de zeggenschap en positionering van verpleegkundigen en verzorgenden, veel meer dan nu gebeurt. Én in hun waardering. Te vaak worden zij gezien als handjes aan het bed, terwijl zij juist de sleutel in handen hebben voor goede zorg in de toekomst. Naarmate Nederland vergrijst en de kosten van zorg oplopen, kunnen juist verzorgenden en verpleegkundigen een onmisbare rol spelen. Gezien de blijvend hoge uitstroom uit de zorg en de stijgende zorgvraag én personeelstekorten kunnen we ons niet nog langer uitstel permitteren.”

Advies op hoofdlijnen

1. Maak tijd en ruimte vrij: zet maximaal in op behoud van verpleegkundigen en verzorgenden met een waarderingssysteem bestaande uit goede arbeidsvoorwaarden, loopbaanpaden, ontwikkelmogelijkheden en betere contracten. Op deze manier worden de beroepsgroep gepositioneerd en gefaciliteerd om zeggenschap optimaal te kunnen uitoefenen.

2. Erken de professionele zeggenschap in de organisatie en landelijk. Het moet de norm worden dat verpleegkundigen en verzorgenden daar waar het gaat over de dagelijkse zorg, het beroep en de beroepsontwikkeling vanaf de start aan tafel zitten. Zowel op de werkvloer, op het niveau van de raad van bestuur als ook landelijk. Op deze manier krijgen verpleegkundigen en verzorgenden de positie om zeggenschap te kunnen uitoefenen. Als de zeggenschap die verpleegkundigen en verzorgenden hebben binnen hun zorginstellingen binnen drie jaar niet merkbaar is verbeterd, moet die wettelijk worden verankerd.

3. Veranker scholings- en loopbaanmogelijkheden in de CAO’s, zowel met budget als met tijd. Dit maakt het mogelijk voor verpleegkundigen en verzorgenden om zich verder te kunnen ontwikkelen. Veranker ook de mogelijkheden voor verpleegkundigen en verzorgenden om te participeren in lokale en landelijke beroepsontwikkeling.

Verandering komt niet vanzelf

‘Niets over ons, zonder ons’ – dat moet volgens Buurman het uitgangspunt worden: “We zijn zelf eigenaar van ons vak.  Zorg dat je betrokken bent bij ontwikkelingen in je team, organisatie of landelijk en volg scholing om competenties te ontwikkelen. Verandering komt niet vanzelf tot stand, onderschat je eigen kennis niet, zet door en denk vanuit gemeenschappelijk belang hoe je verandering tot stand kan brengen.”

V&VN: zo nodig zeggenschap afdwingen

V&VN-voorzitter Gerton Heyne: “Buurman heeft groot gelijk. Geen woorden maar daden; als de zeggenschap en positionering van verpleegkundigen en verzorgenden niet snel verbeteren, moet je dat afdwingen. We zien in veel landen in Europa bijvoorbeeld dat het pas opschoot met vrouwen in topposities, toen er wettelijke quota werden ingesteld. Zo’n stevige stok achter de deur hebben we hier ook nodig. Als het niet goedschiks lukt, dan kwaadschiks.”